بررسی تاثیر پوشش گیاهی و برخی خصوصیات خاک بر رفتار هیدرولوژیکی حوزه‌های آبخیز (مطالعه‌ی موردی: حوزه آبخیز زوجی گنبد همدان)

محدودیت منابع آبی و بهره­برداری پایدار از آن، نشان دهنده اهمیت روز افزون مدیریت منابع آب در حوزه­های آبخیز است. وجود یا نبود پوشش گیاهی مناسب و همچنین ویژگی­های متفاوت خاک بر روی میزان نفوذپذیری و تولید رواناب سطحی مؤثر است که نتیجه آن کاهش هدر رفت آب و یا ایجاد سیلاب­های مخرب خواهد بود. این مطالعه در راستای بررسی رابطه پوشش گیاهی و برخی پارامترهای خاک با میزان رواناب سطحی و نفوذپذیری در حوزه زوجی گنبد که با اعمال دو نوع مدیریت متفاوت در هر زیرحوزه اداره می­شود انجام گرفت. بدین منظور برای تعیین میزان پوشش سطحی خاک از پلات­ و برای اندازه گیری پارامترهای مختلف خاک نیز در مرکز پلاتها حفر پروفیل تا عمق 30 سانتیمتری و نمونه برداری از آن انجام شد. همچنین نفوذپذیری خاک با استفاده از استوانه­های دوتایی و رواناب سطحی در خروجی زیرحوزه­ها با استفاده از فلوم خودکار اندازه­گیری گردید. با استفاده از آزمون T مستقل معنی­دار بودن تغییرات پارامترهای اندازه­گیری شده در زیرحوزه­ها مورد آزمون قرار گرفت. همچنین برای تعیین روابط بین پارامترهای مورد بررسی از رابطه رگرسیونی استفاده گردید. نتایج به دست آمده حاکی از اختلاف معنی­دار بین تمامی پارامترهای مورد بررسی در هر دو زیر حوزه بوده و نشان داد که در زیرحوزه نمونه به دلیل وجود پوشش گیاهی بیشتر همچنین میزان مواد آلی بالا و وجود بقایای گیاهی و ریشه گیاهان در سطح خاک میزان و شدت نفوذپذیری بیشتر و در نتیجه تولید رواناب کمتر از زیرحوزه شاهد بوده است. همچنین پارامترهای درصد تاج پوشش، خاک لخت، لاشبرگ، کربن آلی و نفوذپذیری در رابطه رگرسیونی به دست آمده برای هر دو زیر حوزه نقش معنی­داری داشتند. همچنین رابطه رگرسیونی در زیرحوزه شاهد بر اساس پارامترهای بیشتری به دست آمد. با توجه به معنی دار بودن تاثیر مدیریت­های اعمال شده بر مقدار رواناب خروجی از حوزه، نتایج به دست آمده می تواند در زمینه اقدامات حفاظت آب و خاک برای مدیران عرصه منابع طبیعی کمک مؤثری باشد.